Dewaluacja

Dewaluacja to administracyjne lub ustawowe obniżenie kursu waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych w systemie sztywnego kursu walutowego. W systemie tym, cena waluty krajowej nie jest determinowana przez podaż i popyt, ale jest arbitralnie ustalana przez rząd lub bank centralny. W systemie sztywnego kursu walutowego dąży się do utrzymania stałego kursu nominalnego względem wybranej waluty obcej, najważniejszej z punktu widzenia gospodarki narodowej lub koszyka walut. Władze kraju w którym zastosowano system sztywnego kursu walutowego są zobowiązane do zapewnienia możliwości wymiany pieniądza krajowego na waluty obce po ustalonym kursie.

Drugim zadaniem regulatora jest utrzymanie kursu na danym poziomie, który może się nieznacznie wahać wokół kursu centralnego co nazywa się dopuszczalnym korytarzem wahań. Jeśli jednak pojawia się nadmierny popyt na waluty obce, to przy niezmienionej podaży dochodzi do presji na deprecjację waluty krajowej. Bank centralny chcąc utrzymać stały kurs walutowy musi sprzedaż waluty obce ze swoich rezerw co utworzy dodatkową podaż i spodowuje stabilizację cen. Jest to działanie ryzykowne ponieważ bank centralny pozbywa się swoich rezerw i jeśli presja jest zbyt silna może nie mieć wystarczających środków by powrócić do stanu równowagi. Może to doprowadzić do gwałtownej zmiany kursu walutowego a w efekcie do kryzysu walutowego.

Jeśli presja jest zbyt silna, a bank centralny nie może lub nie chce interweniować w celu utrzymania kursu na danym poziomie, może zdecydować się na dewaluację waluty krajowej czyli obnizenie kursu waluty krajowej. Dzięki dewaluacji bank centrany może odzyskać rezerwy walutowe odkupując je po nowej, niższej cenie. Co więcej, podnosi to krajową podaż pieniądza, co prowadzi do obniżenia stóp procentowych, a w dłuższym okresie do zwiększenia popytu, produkcji i zatrudnienia.

Na rynku międzynarodowym, dewaluacja niesie za sobą podobne skutki jak deprecjacja w systemie kursu płynnego. Tańsza waluta krajowa oznacza, że wzrasta atrakcyjność produktów krajowych na rynkach zagranicznych. Eksporterzy za tę samą ilość waluty zagranicznej otrzymują większą ilość waluty krajowej więc mogą obniżać ceny nie ryzykując swojego zysku. Co więcej, dzięki deprecjacji możliwa jest poprawa bilansu handlowego kraju. W sytuacji, gdy wartość waluty krajowej została obniżona, eksport, jak już wspomniano, jest bardziej atrakcyjny a import staje się mniej opłacalny. Osoby kupujące towary z zagranicy są zmuszone zapłacić więcej w walucie krajowej.

Bank centralny lub rząd, obniżając kurs waluty krajowej, muszą być przygotowane na większe wypłaty z budżetu państwa z tytułu obsługi zadłużenia zagranicznego. Regulowanie odsetek i opłat wynikających z pożyczek zaciągniętych u zagranicznych pożyczkodawców wymaga większych wydatków w walucie krajowej. System kursu sztywnego niesie szereg korzyści dla krajów, które stoją u progu transformacji gospodarczej czy borykają się z wysoką inflacją. Usztywniony kurs pozwala zapanować nad hiperinflacją, wyrównać bilans płatniczy oraz działa jako automatyczny stabilizator gospodarki.

W Polsce sztywny kurs walutowy wprowadzono w 1990 roku w ramach reform wdrożonych z inicjatywy Leszka Balcerowicza, które miały na celu transformację gospodarki z centralnie sterowanej na gospodarkę rynkową. Kurs walutowy został w tamtym okresie ustanowiony na poziomie 0,95 PLN/USD. Po półtora roku, w maju 1991 bank centralny zadecydował o dewaluacji w Polsce. Nowy kurs wynosił 1.1 PLN/USD i było to obniżenie wartości złotówki o 15,7% w stosunku do dolara amerykańskiego. Od tego momentu kurs złotówki ustalony był względem koszyka walut, na który składał się dolar amerykański (45%), marka niemiecka(35%), funt szterling(10%), frank francuski(5%) oraz szwajcarski(5%).

W październiku 1991 roku sztywny kurs walutowy został zastąpiony systemem dewaluacji kroczącej, miesięczna stopa dewaluacji miała wynosić 1,8%. W 1994 roku została ona obniżona najpierw do 1,5% a potem do 1,4% aż w końcu w 1995 roku do 1,2% miesięcznie. Dodatkowo przeprowadzono dwie duże dewaluacje w Polsce. Pierwsza z nich miała miejsce w lutym 1992 roku (obniżenie wartości złotówki o 10,7%) a kolejna w sierpniu 1993 roku (7,4%) . Ostatecznie, po pięciu latach starań, w czerwcu 1995 roku, Międzynarodowy Fundusz Walutowy uznał polskiego złotego za walutę wymienialną. Krótko przed tą decyzją wprowadzono widełki wahań kursu wokół parytetu. Początkowo wynosił on +/-7%. Potrzeba było jednak kolejnych pięciu lat, aby całkowicie upłynnić kurs złotego. W tym czasie w dalszym ciągu zmniejszano miesięczną stopę dewaluacji i stopniowo rozszerzano widełki dopuszczalnego pasma wahań kursu (do poziomu 15%). W kwietniu 2000 roku Rada Polityki Pieniężnej przyjęła za cel obniżanie inflacji i nie wpływanie na wartość kursu złotego.